EUDR – nowe zasady walki z wylesianiem
Opublikowano 30th październik 2025
Rozporządzenie (UE) 2023/1115 z 31 maja 2023 r., znane jako EUDR (EU Deforestation Regulation) ma na celu ograniczenie wpływu UE na wylesianie i degradację lasów na świecie poprzez dopuszczanie do obrotu na rynku unijnym jedynie towarów i produktów „wolnych od wylesiania” oraz wytworzonych zgodnie z obowiązującym w danym miejscu prawem. Akt wszedł w życie 29 czerwca 2023 r. i stanowi element Europejskiego Zielonego Ładu. Po intensywnej debacie publicznej, początek jego stosowania odroczono, a ostatnio zaproponowano kolejne przesunięcie wraz z uproszczeniem niektórych wymogów.
Zakres obowiązywania EUDR
EUDR obejmuje 7 towarów „wysokiego ryzyka dla lasów”
- bydło,
- kakao,
- kawa,
- olej palmowy,
- kauczuk,
- soja,
- drewno,
a także niektóre z powstałych z nich produktów jak np. czekolada, olej palmowy czy opony. Celem EUDR jest powstrzymanie napływu do UE towarów, które przyczyniły się do wylesiania po 31 grudnia 2020 r. i które zostały wytworzone niezgodnie z prawem. Mechanizmem mającym służyć jego osiągnięciu jest obowiązek należytej staranności (due diligence) nałożony na importerów, producentów i dystrybutorów, którzy wprowadzają towary i produkty na rynek UE lub produkują je na terenie UE na eksport.
Należyta staranność okiem EUDR
Mechanizm należytej staranności stanowi fundament EUDR. Przedsiębiorcy zobowiązani są do zbierania i oceny szczegółowych informacji dotyczących łańcucha dostaw swoich towarów i produktów, w tym m.in. danych o dostawcach oraz dokładnej geolokalizacji działek, z których te towary pochodzą. Pozwala to na szczegółową weryfikację, czy dany produkt przyczynił się do wylesienia lub degradacji lasów.
Integralnym elementem tego mechanizmu są elektroniczne oświadczenia należytej staranności (due diligence statements, DDS), które przedsiębiorcy składają w celu potwierdzenia, że proces zbierania danych, oceny ryzyka oraz ewentualnego minimalizowania i zarządzania ryzykiem został przeprowadzony zgodnie z wymogami EUDR. Oświadczenia te są dowodem na to, że firma spełnia swoje obowiązki w zakresie zapobiegania nielegalnej produkcji związanej z wylesianiem.
Wszystkie zebrane informacje oraz złożone DDS trafiają do unijnego systemu teleinformatycznego (EUDR Information System). System ten umożliwia organom publicznym weryfikację danych i kontrolę przestrzegania EUDR, stanowiąc centralne narzędzie nadzoru nad łańcuchami dostaw.
Sankcje za łamanie zapisów EUDR
System sankcji przewidziany w EUDR ma być szczegółowo określony w ustawodawstwie krajowym. Rozporządzenie wskazuje jednak ich wyraźne minimalne ramy. Grzywny mają wynosić co najmniej 4% całkowitego rocznego obrotu przedsiębiorstwa w UE za rok poprzedzający decyzję, a także możliwa ma być m.in. konfiskata towarów lub przychodów, czy czasowy zakaz wprowadzania lub eksportu towarów i produktów objętych EUDR.
Propozycja uproszczeń
21 października 2025 r. Komisja Europejska opublikowała projekt zmian mających na celu uproszczenie obowiązków wynikających z EUDR. Propozycje koncentrują się na odciążeniu podmiotów w dalszych ogniwach łańcucha dostaw oraz wprowadzeniu okresu adaptacji, dzięki odroczeniu przepisów kontrolnych i karnych.
Nowe definicje i kategorie podmiotów
Projekt wprowadza dwie nowe definicje: operatorów działających w dalszych ogniwach łańcucha dostaw („downstream operators”) oraz osób fizycznych lub mikro- i małych przedsiębiorców z krajów o niskim ryzyku, wprowadzających na rynek UE lub eksportujący produkty objęte EUDR, które sami wytwarzają („micro and small primary operators”).
Downstream operators oraz pozostali dystrybutorzy mają zostać zwolnieni z obowiązku składania DDS, wystarczy, że posiadają dane kontaktowe do swojego kontrahenta, od którego otrzymali towar (lub któremu towar przekazują) oraz numer sporządzonego przez niego DDS.
Micro and small primary operators będą składać jednorazowe, uproszczone deklaracje należytej staranności (zamiast pełnych DDS). Taka deklaracja obejmuje wyłącznie rodzaj towaru lub produktu, jego ilość oraz adres pocztowy działki lub jej geolokalizację.
Jeden DDS wystarczy
Z uwagi na to, że Downstream operators i dystrybutorzy nie będą musieli składać oświadczeń należytej staranności, obowiązek złożenia DDS będzie spoczywał wyłącznie na operatorze, który jako pierwszy wprowadza odpowiedni produkt na rynek UE lub eksportuje towar poza UE. To zgłoszenie „obejmie” cały łańcuch dostaw.
Sześciomiesięczny okres „miękkiego” egzekwowania.
Operatorów będących dużymi i średnimi przedsiębiorstwami przewidziano półroczny okres przejściowy, w którym właściwe organy nie będą zobowiązane do prowadzenia kontroli do 30 czerwca 2026 r. (a dla mikro i małych – do 30 grudnia 2026 r.). Jeżeli jednak organy uzyskają informację o naruszeniach w trakcie trwania okresu przejściowego, będą mogły kierować ostrzeżenia i rekomendacje.
Wejście w życie obowiązków
EUDR zacznie obowiązywać duże i średnie przedsiębiorstwa zgodnie z dotychczasowym terminem, a więc od 30 grudnia 2025 r. Zmianie ulega natomiast termin dla mikro- i małych przedsiębiorstw, będą objęci przepisami od 30 grudnia 2026 r. (zamiast od 30 czerwca 2026 r.).
Co to oznacza w praktyce
Dla większych firm gotowość do wypełnienia obowiązków pozostaje priorytetem – propozycje nie zmieniają daty stosowania, choć przewidują „miękkie” egzekwowanie przez pierwsze sześć miesięcy. Dla podmiotów w dalszych ogniwach łańcucha zmiany są daleko idące i kluczowe. Nie będą oni zobowiązani do wprowadzania procedur należytej staranności, nadal konieczne będzie jednak posiadanie danych swoich kontrahentów oraz numerów przygotowanych przez nich DDS.
