Zrównoważony rozwój centrów danych w UE: wartość dodana czy wymóg prawny?

Gwałtowny rozwój technologii na całym świecie, w szczególności w obszarze sztucznej inteligencji (AI), spowodował istotny wzrost sektora centrów danych – infrastruktury niezbędnej do przetwarzania ogromnych wolumenów danych potrzebnych do zaspokojenia rosnących potrzeb cyfrowych.

W UE cyfryzacja jest kluczowym elementem transformacji w kierunku neutralnej klimatycznie i odpornej gospodarki, a zrównoważoność centrów danych stanowi priorytet dla inwestorów. Choć technologie cyfrowe wspierają dekarbonizację w sektorach takich jak rolnictwo, transport i energetyka, centra danych same w sobie generują istotne wyzwania środowiskowe.

Obecne i nadchodzące regulacje wymagają zatem od podmiotów w całym sektorze centrów danych poprawy efektywności energetycznej oraz zwiększania udziału energii ze źródeł odnawialnych, tak aby minimalizować obecne oddziaływania na środowisko i klimat.

Podejście Europejskiego Zielonego Ładu do centrów danych

Zgodnie z danymi Międzynarodowej Agencji Energetycznej, centra danych i sieci transmisji danych odpowiadały w 2024 r. za około 1,5% globalnego zużycia energii, a prognozy wskazują wzrost do 8% do 2030 r. Zużywają one duże ilości wody do chłodzenia i wytwarzania energii. Powstają również odpady elektroniczne i niebezpieczne, takie jak zużyte serwery, okablowanie, baterie czy czynniki chłodnicze.

Doprowadziło to do wydania przez UE dokumentów strategicznych dla sektora cyfrowego, które wzywają do zwiększenia efektywności energetycznej, podnoszenia udziału energii odnawialnej oraz wdrażania systemów odzysku ciepła odpadowego w centrach danych, aby osiągnąć neutralność klimatyczną do 2030 r.

Na tle Europejskiego Zielonego Ładu (EZŁ), który wyznacza ambitne cele zrównoważonego rozwoju - w tym osiągnięcie zerowych emisji netto do 2050 r. i przejście na model gospodarki o obiegu zamkniętym - UE konsekwentnie wdraża ramy prawne zielonej transformacji. Nakładają one na przedsiębiorstwa, w tym na podmioty z sektora centrów danych, szereg obowiązków, w szczególności w zakresie rzetelnego raportowania własnego wpływu środowiskowego i podejmowania działań minimalizujących jego negatywne skutki. W świetle EZŁ zrównoważony rozwój nie jest zatem już wyłącznie wyróżnikiem konkurencyjnym, lecz wymogiem prawnym.

Jakie są główne ramy prawne dotyczące zrównoważoności wpływające na centra danych i jakie obowiązki sprawozdawcze z nich wynikają?

Dyrektywa w sprawie efektywności energetycznej

Dyrektywa (UE) 2023/1791 w sprawie efektywności energetycznej (EED) oraz uzupełniające rozporządzenie delegowane Komisji (UE) 2024/1364 nakładają obowiązki sprawozdawcze na centra danych o zapotrzebowaniu zainstalowanej infrastruktury informatycznej na energię elektryczną wynoszącym co najmniej 500 kW.

Właściciele i operatorzy tej kategorii centrów danych muszą gromadzić i publikować dane, z zastosowaniem unijnego formularza obejmującego kluczowe wskaźniki dotyczące efektywności energetycznej oraz śladu wodnego, takie jak powierzchnia, zainstalowana moc, a także metryki wydajności, m.in. zużycie energii, wykorzystanie mocy/pojemności, ciepło odpadowe i zużycie wody. Zakres tych obowiązków sprawozdawczych może w przyszłości ulec rozszerzeniu.

Zebrane dane obejmują wskaźniki fundamentalne dla zrównoważoności, w tym efektywność energetyczną, wykorzystanie energii odnawialnej i ciepła odpadowego, efektywność chłodzenia, wydajności zużycia węgla oraz zużycie wody słodkiej. Dane powinny być raportowanie co roku do 15 maja do unijnej bazy danych, za pośrednictwem krajowego systemu raportowania (jeżeli taki funkcjonuje). Komisja następnie analizuje te dane i tworzy wspólną platformę UE służącą ocenie zrównoważoności centrów danych oraz opracowywaniu nowych regulacji dotyczących sektora ICT. Dane pochodzące z raportów mają być publiczne udostępnione, jednak w celu ochrony poufności będą to dane zagregowane.

Powyższe obowiązki sprawozdawcze stanowią pierwszy krok w kierunku ustanowienia wiążących celów środowiskowych dla centrów danych w całej UE. Właściciele i operatorzy objęci tym reżimem powinni odpowiednio się przygotować, definiując zakres raportowania i ustanawiając procesy zbierania danych. Brak zgodności niesie ryzyko reputacyjne i podważenia wiarygodności podmiotu w relacjach z kontrahentami, partnerami biznesowymi i inwestorami.

Dyrektywa w sprawie sprawozdawczości przedsiębiorstw w zakresie zrównoważonego rozwoju

Niektórzy właściciele lub operatorzy centrów danych mogą znaleźć się także w zakresie obowiązków sprawozdawczych wynikających z krajowych przepisów wdrażających dyrektywę w sprawie sprawozdawczości przedsiębiorstw w zakresie zrównoważonego rozwoju (CSRD), która wymaga od określonych spółek unijnych i spoza UE raportowania ich wpływów klimatycznych i środowiskowych w całym łańcuchu wartości.

Oznacza to, że mniejsze przedsiębiorstwa – choć same nie będą bezpośrednio objęte CSRD – będą zobowiązane do zbierania danych na potrzeby raportowania swoich kontrahentów oraz do podejmowania działań minimalizujących negatywne oddziaływania na środowisko. Jednocześnie część podmiotów może ostatecznie zostać wyłączona z zakresu reżimu w świetle propozycji uproszczeń przedstawionych przez Komisję w ramach „pakietu Omnibus” dotyczącego zrównoważonego rozwoju, który pozostaje w trakcie rozpatrywania przez unijnych prawodawców.

Europejskie Standardy Sprawozdawczości z Zakresu Zrównoważonego Rozwoju (ESRS) określają szczegółowe wytyczne dotyczące szerokiego zakresu danych, które przedsiębiorstwa muszą ujawniać na temat swojej efektywności w obszarze zrównoważonego rozwoju. Dane te są kategoryzowane na wymogi ogólne, kwestie środowiskowe, kwestie społeczne oraz ład korporacyjny i praktyki prowadzenia działalności.

Raportowanie wpływów środowiskowych obejmuje m.in. emisje, zanieczyszczenie powietrza, gospodarowanie zasobami wodnymi (kluczowy obszar raportowania dla centrów danych zużywających znaczne ilości wody), bioróżnorodność i ekosystemy, a także użytkowanie zasobów i gospodarowanie odpadami (w tym wykorzystanie materiałów z recyklingu). CSRD w obecnym kształcie obejmuje również wymóg wyznaczania przez spółki celów zrównoważonego rozwoju, takich jak redukcja emisji gazów cieplarnianych, oraz wykazywania postępów w ich realizacji w kolejnych raportach, z jasno zdefiniowanymi celami w raportach ESG i strategiach zrównoważonego rozwoju, wraz ze szczegółowymi planami działań.

Przedsiębiorstwa objęte obowiązkami raportowymi CSRD powinny przeprowadzić analizę luk w swojej działalności w celu ustalenia, jakie wpływy przedsiębiorstwa wymagają ograniczenia poprzez określone polityki i procedury. Może to obejmować ochronę bioróżnorodności i ekosystemów – obszary o rosnącym znaczeniu dla unijnych legislatorów.

Dyrektywa w sprawie charakterystyki energetycznej budynków: nowe wymogi

Centra danych to nie tylko infrastruktura techniczna i nowoczesne wyposażenie IT, lecz także budynki, które je goszczą. Wkrótce będą one zobowiązane spełniać rygorystyczne wymogi ukierunkowane na osiągnięcie zeroemisyjności. Najnowsza nowelizacja dyrektywy w sprawie charakterystyki energetycznej budynków (EPBD) wprowadza wymogi poprawy efektywności energetycznej i ogólnej wydajności budynków oraz osiągnięcia neutralności klimatycznej do 2050 r.

Jej wymogi będą dotyczyć zarówno budynków prywatnych, jak i publicznych, i obejmują m.in. ustanowienie minimalnych norm charakterystyki energetycznej, zapewnienie wykorzystania energii słonecznej w nowych budynkach, określenie wymagań dla systemów oraz infrastruktury dla zrównoważonej mobilności, a także ujednolicenie świadectw charakterystyki energetycznej.

Państwa Członkowskie są zobowiązane do transpozycji postanowień EPBD do prawa krajowego do maja 2026 r. Przedsiębiorstwa powinny zatem zapoznać się z tymi wymogami i uwzględniać je przy planowaniu nowych inwestycji oraz ocenie potrzeb modernizacji istniejących obiektów.

Europejski Niebieski Ład: gospodarowanie zasobami wodnymi

Redukcja śladu węglowego jest priorytetem UE, ale równie istotne jest minimalizowanie negatywnego wpływu na inne zasoby naturalne, takie jak woda. Dlatego UE opracowało nową strategię gospodarowania wodą – Europejski Niebieski Ład – mającą na celu ustanowienie spójnej polityki w zakresie zarządzania zasobami wodnymi i ich ochrony.

Niebieski Ład zakłada promowanie ograniczania zużycia wody, jej ponownego wykorzystania i recyrkulacji, eliminację praktyk prowadzących do zanieczyszczenia i marnotrawstwa wody, a także promowanie oszczędnego i efektywnego wykorzystania zasobów wodnych oraz ich recyklingu. Obejmuje również wymogi rozwoju zielonej infrastruktury technologicznej oraz wsparcia finansowego dla projektów innowacyjnych.

Centra danych, które odpowiadają za znaczącą część zużycia wody w Europie, zostaną objęte zasadami Niebieskiego Ładu i będą musiały podjąć działania na rzecz poprawy efektywności wodnej oraz ograniczenia wpływu na jakość wód. Duże firmy technologiczne już publikują dane o swoim zużyciu wody, a mniejsze przedsiębiorstwa prawdopodobnie pójdą w ich ślady, aby pozostać konkurencyjnym.

„Zieloność” centrów danych: rzetelna komunikacja

Przedsiębiorstwa wdrażające działania ograniczające wpływ na środowisko mogą chcieć komunikować te inicjatywy swoim klientom. Każdą reklamę lub przekaz marketingowy należy jednak starannie weryfikować pod kątem ryzyka greenwashingu. Do greenwashingu dochodzi, gdy podawane są dane nieprawdziwe lub przesadzone, bądź gdy komunikaty są zbyt ogólne, niedokładne albo wybiórcze.

Na przykład podkreślanie poziomu wykorzystania energii odnawialnej w centrum danych może być problematyczne, jeżeli dotyczy to jedynie niewielkiej części całkowitego zużycia energii w działalności albo gdy centrum danych wywiera istotnie negatywny wpływ środowiskowy w innym obszarze. Ryzyka w komunikacji o redukcji emisji wiążą się także ze stosowaniem mechanizmów kompensacji, takich jak zakup kredytów węglowych.

Przedsiębiorstwa powinny w pierwszej kolejności ograniczać emisje generowane przez własne operacje, zamiast polegać wyłącznie na mechanizmach kompensacji. Odpowiednie planowanie oraz dobór partnerów dysponujących właściwymi kompetencjami i doświadczeniem w dostosowywaniu się do nowych wymogów pomogą budować odpowiedzialny i wiarygodny wizerunek biznesowy.

Zarządzanie łańcuchami dostaw

CSRD i ESRS wymagają ujawniania informacji o istotnych skutkach, ryzykach i szansach związanych z działalnością przedsiębiorstwa i jego całym łańcuchem wartości. Obejmuje to zarówno podmioty po stronie sprzedażowej (dystrybutorów i klientów), jak i po stronie zaopatrzenia (dostawców surowców i komponentów). Firmy muszą zatem badać działania w całym swoim łańcuchu dostaw, obejmując także pośrednich klientów i dostawców.

Nawet jeżeli dany podmiot nie wchodzi w zakres obowiązków raportowych CSRD, będzie on i tak zobowiązany do zbierania danych na potrzeby podmiotów objętych tym reżimem, z którymi łączą go relacje umowne, oraz do podejmowania działań ograniczających negatywne oddziaływania, aby pozostać konkurencyjnym.

Inne nowe regulacje dotyczące zrównoważonego rozwoju, takie jak dyrektywa w sprawie należytej staranności przedsiębiorstw w zakresie zrównoważonego rozwoju (CS3D), nakładają również obowiązki należytej staranności przy doborze kontrahentów. CS3D wymaga, aby duże przedsiębiorstwa wdrożyły kompleksowe polityki identyfikacji i łagodzenia ryzyk środowiskowych, pracowniczych i dotyczących praw człowieka zarówno w swojej działalności, jak i w działalności podmiotów w całych łańcuchach dostaw, oraz przyjmowały plany działań o charakterze prewencyjnym i naprawczym. Naruszenia mogą skutkować znacznymi sankcjami finansowymi, a w niektórych przypadkach odpowiedzialnością odszkodowawczą.

Wdrożenie wymogów CS3D może okazać się wyzwaniem dla przedsiębiorstw, zwłaszcza w branży technologicznej, gdzie wykorzystywane są pierwiastki ziem rzadkich wydobywane w krajach, w których dochodzi do naruszeń praw pracowniczych i praw człowieka. Znalezienie alternatywnych dostawców może być trudne, lecz stwarza szanse na rozwój lokalnych łańcuchów dostaw.

Komentarz Osborne Clarke

Włączenie zrównoważonego rozwoju do modeli biznesowych centrów danych jest dziś nieuniknione w świetle obowiązujących i nadchodzących ram regulacyjnych. Jednocześnie podejście to wzmocni wiarygodność biznesową i atrakcyjność dla partnerów i inwestorów oraz ograniczy ryzyka niezgodności z prawem. Firmy powinny zatem rozważyć wdrożenie następujących działań, aby budować odpowiedzialną i wiarygodną reputację oraz zapewnić wymierne, długoterminowe korzyści dla siebie i klientów:

• Wdrożyć system monitorowania zmian regulacyjnych (tzw. horizon scanning), aby mapować istniejące obowiązki i przygotowywać się na przyszłe wymogi.
• Opracować kompleksową strategię zrównoważonego rozwoju z jasnymi celami i szczegółowymi planami działań oraz wdrożyć konkretne kroki na rzecz realizacji tych celów, jednocześnie ograniczając ryzyka greenwashingu.
• Skutecznie planować i dobierać kompetentnych partnerów w łańcuchach dostaw.