Rola zgromadzenia beneficjentów a lista osób, którym przysługują świadczenia fundacji rodzinnej

Beneficjentami fundacji rodzinnej mogą być dowolne osoby fizyczne, jak również organizacje pozarządowe prowadzące działalność pożytku publicznego. Obowiązkowym elementem, który powinien znaleźć się w statucie fundacji rodzinnej, jest określenie beneficjenta lub ustalenie modelu, zgodnie z którym uprawnienia beneficjenta będą nadawane. Oznacza to, że fundator, tworząc fundację rodzinną i ustalając treść statutu, nie musi wymieniać w nim wszystkich beneficjentów – wystarczające będzie przyjęcie ogólnej zasady, zgodnie z którą tworzona i aktualizowana będzie lista beneficjentów. W szczególności statut może przewidywać generalną zasadę stanowiącą, że beneficjentami fundacji rodzinnej są zstępni fundatora (tj. jego dzieci, wnuki, prawnuki etc.), a także inne osoby wskazane w uchwale fundatora w sprawie określenia listy. Co ważne, beneficjentem fundacji rodzinnej może być także sam fundator.

Jednym z pierwszych zadań zarządu nowopowstałej fundacji rodzinnej będzie sporządzenie listy beneficjentów, zgodnie bowiem z ustawą o fundacji rodzinnej to właśnie na tym organie ciąży obowiązek stworzenia i bieżącej aktualizacji tego kluczowego dokumentu fundacji. Wykonywanie tych czynności ma przebiegać zgodnie z zasadami określonymi w statucie, a sama lista nie jest zgłaszana do rejestru fundacji rodzinnych i co do zasady jest niejawnym dokumentem wewnętrznym. Co istotne, fundator, podejmując uchwałę w sprawie określenia listy beneficjentów, będzie mógł zaprojektować i wdrożyć pierwszy jej szkielet, który stanowić będzie model dla dalszych prac zarządu fundacji. Uchwała może określać w szczególności rodzaj, wysokość i warunki wypłaty świadczeń na rzecz istniejących beneficjentów, jak również zasady przyznawania świadczeń, które będą przysługiwać przyszłym beneficjentom fundacji.

W statucie fundacji rodzinnej powinien zostać określony generalny katalog świadczeń, które mogą być przyznawane beneficjentom – w szczególności mogą być to świadczenia pieniężne, korzystanie z nieruchomości fundacji, pokrywanie kosztów kształcenia i utrzymania, czy też kosztów leczenia i ochrony zdrowia. Z kolei na liście beneficjentów powinny znajdować się m.in. szczegółowe informacje o przysługujących danemu beneficjentowi uprawnieniach, ograniczeniach, zastrzeżonych terminach i warunkach wypłaty tychże świadczeń.

Fundator dysponuje dosyć dużą swobodą w określaniu i różnicowaniu świadczeń przysługujących poszczególnym beneficjentom, a także w określaniu warunków ich wypłaty. Przykładowo zakres ich uprawnień może być różnicowany ze względu na wiek, zapewniając najmłodszym beneficjentom wyłącznie pokrywanie kosztów kształcenia, utrzymania i ochrony zdrowia, a dostęp do świadczeń pieniężnych pochodzących z zysku fundacji pozostawiać beneficjentom, którzy osiągnęli określony wiek, wykształcenie, czy też staż pracy w firmie rodzinnej.

Poza korzyściami wynikającymi ze świadczeń beneficjenci mogą uzyskać również istotny wpływ na funkcjonowanie fundacji rodzinnej poprzez udział w zgromadzeniu beneficjentów. Jest to organ fundacji rodzinnej, który w pewnym zakresie przypomina walne zgromadzenie spółki akcyjnej, czy też zgromadzenie wspólników w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością. Podobnie jak w przypadku spółek kapitałowych, do wyłącznych kompetencji zgromadzenia należeć będzie rozpatrzenie i zatwierdzenie sprawozdania finansowego fundacji rodzinnej za poprzedni rok obrotowy, jak również podział lub pokrycie wyniku finansowego netto. Ponadto statut fundacji rodzinnej może przekazać zgromadzeniu beneficjentów szereg innych kompetencji, w tym w szczególności prawo do powoływania członków organów (zarządu lub rady nadzorczej), czy też zastrzegać konieczność uzyskania zgody zgromadzenia na zbycie nieruchomości lub udziałów w spółkach posiadanych przez fundację. Co istotne, w skład zgromadzenia beneficjentów nie będą wchodzić wszyscy beneficjenci, ale wyłącznie ci, którym przyznano w statucie prawo do uczestniczenia. W rezultacie to od decyzji fundatora zależeć będzie czy w zgromadzeniu uczestniczyć będzie szeroka grupa, czy też pozostanie to ekskluzywne grono składające się z beneficjentów, którzy spełnili określony w statucie warunek (np. określony wiek). Oficjalności funkcjonowania zgromadzenia będzie sprzyjał także obowiązek ujawnienia w rejestrze fundacji rodzinnych danych osób wchodzących w jego skład. Niezależnie od powyższego przy powołaniu fundacji rodzinnej wymagane będzie wskazanie w statucie co najmniej jednego beneficjenta, któremu przysługuje prawo uczestniczenia w zgromadzeniu beneficjentów.

Widzimy istotne pole współpracy pomiędzy fundatorem i doradcami prawnymi, aby skonstruować model świadczeń w przemyślany sposób, budzący konsensus i zabezpieczający interesy beneficjentów, ale także zapewniający sprawne funkcjonowanie i pomnażanie majątku fundacji przez długie lata.